(Nailathala ito sa Aug. 3 – 9, 2024 print edition)
BUWIS ang buhay ng bansa. Gaya ng sinabi ng isang may-akda ng aklat ng batas, “ito (buwis) ang binabayaran natin para sa isang sibilisadong lipunan. Ang mabilis at tiyak na pagkakaroon nito ay isang mahigpit na pangangailangan.”
Nang bumisita si Budget and Management Secretary Amenah Pangandaman sa Cagayan kamakailan, inamin niyang mababa sa normal pa rin ang ekonomiya, kulang sa pag-amin na hirap na hirap ang ekonomiya ng Pilipinas. Gayunpaman, naniniwala siya na mabubuhay ang bansa.
Iniulat ng World Bank na humigit-kumulang ikalimang bahagi ng ating taunang pambansang badyet ang nawala sa katiwalian kaya kailangang suriing mabuti kung paano ginagastos ng gobyerno ang pera ng mga nagbabayad ng buwis.
Ang depisit sa badyet ng gobyerno ng Pilipinas para sa 2024 ay inaasahang magiging P 1.36 trilyon ($24 bilyon), o 5.1 porsyento ng GDP1234. Ito ay kumakatawan sa isang pagpapaliit ng depisit kumpara sa mga nakaraang taon, ipinakita ng mga talaan ng pananalapi ng gobyerno.
Inihayag ni Secretary Pangandaman na ang proposed national budget para sa Fiscal Year 2025 ay nakatakda sa Php 6.352 trilyon.
Sa kasamaang palad, ang badyet para sa mga pangunahing serbisyo sa mga tao ay minimal, gaya ng dati. Ang bahagi ng depensa ay kadalasang mas mataas kaysa sa pagtaas ng edukasyon at kalusugan. Ang iminungkahing pondo ng pampublikong imprastraktura ay bumabagsak din.
Ang makabuluhang pagbabawas, gaya ng nabanggit ng mga miyembro ng House appropriations committee sa nakaraan, ay maaaring lumikha ng negatibong epekto sa ekonomiya. Ang administrasyong Marcos ay tiyak na haharap sa hamon na mapanatili ang paglago sa kabila ng kakaunting badyet.
Kung paniniwalaan ang Pangandaman, dapat mayroong mahusay na pangongolekta ng buwis at balanseng paggasta ng pamahalaan upang masugpo ang fiscal deficit ng bansa.
Kaya naman, may mahalagang pangangailangan na dagdagan ang pananagutan sa pamamagitan ng paggawang mas malinaw ang paggasta.
Higit pa rito, dapat mayroong sapat na pondo kung saan ito higit na kailangan—iyon ay para sa mga serbisyong panlipunan tulad ng edukasyon at kalusugan.#
